Konuğumuz Boğaziçi Üniversitesi öğretim üyesi Olcay Akyıldız ile Binbir Gece Masalları’nın az bilinen çerçeve hikayesi üzerinden Lilithyen kadınları konuşmaya devam ediyoruz.

“Box Woman/sandıktaki kadın” cin tarafından bir sandığa kapatılan kadın, her fırsatta cini kandırarak sandıktan çıkıp erkekleri baştan çıkarır. Binbir Gece Masalları'nın sultan kardeşleri de sandıktaki kadın kendilerini baştan çıkarmaya kalktığında büyük bir korkuya kapılır ve nasıl kaçacaklarını bilemezler. Lilith gibi hem büyüleyen, hem korkutan bu kadınları modern Osmanlı edebiyatının ilk örneklerinde de görürüz.

Cadılıkla çatıdaki deli kadınlığın arasında salınan karakterleriyle Türkçe edebiyatın iki önemli eserini odağa alıyoruz; Latife Tekin'in 1983'de yayımlanan Sevgili Arsız Ölüm'ünde Dirmit'in direniş hikayesinin ardından, 2024 yılında yayımlanan Şebnem İşigüzel'in Memoria'sındaki Karılar Tekkesi'ni ve var kalmanın türlü türlü yolunu bulmuş şifacı kadınlarını konuşuyoruz.

İnsandışı varlıkların edebiyattaki izlerini sürmeye bu hafta Angela Carter’ın Kanlı Oda adlı kitabı ile devam ediyoruz.

​​​​​​​Klasik Batı masallarını feminist, erotik ve gotik bir bakış açısıyla ters yüz ederek kadın karakterlerini artık edilgen değil, arzulayan, direnen ve dönüşen özneler olarak kuran Carter'ın öykülerinde erkek şiddeti, doğa ve hayvanlık/canavarlık arasındaki ilişkileri, geçişleri tartışıyor; vampirler, kurt adamlar ve canavarlar aracılığıyla patriyarkal korkuların nasıl etkisiz hale getirildiğini konuşuyoruz.

Charlotte Perkins Gilman’ın gotik başyapıtı “Sarı Duvar Kâğıdı” öyküsünü konuşuyoruz. Doğum sonrası depresyonu yaşayan bir kadının sözde iyileşmek üzere kapatıldığı odada sarı duvar kâğıdının desenlerinde görünür olan zihinsel çözülüşünü ve eril tıbbi otoriteye karşı içsel direnişini “Çatıdaki Deli Kadın” kavramsallaştırması etrafında ele alırken feminist edebiyatın çift sesli anlatı özelliklerinin izini sürüyoruz.

Canavar/cadı kadın temsillerinin kök figürü Lilith'i Alberto Manguel'in yorumuyla konuşmaya devam ediyoruz.

Lilith'in yılanla özdeşliğini eğretileyen iki 19.yüzyıl sonu şairinin, Tevfik Fikret ve Baudalaire'in yılan dansı yapan kadınlarından Halit Ziya Uşaklıgil'in erkeklerden canavarca intikam alan talihsiz kadın karakterlerine geçiyor ve nihayet Charlotte Bronte'nin Jane Eyre romanıyla canavarlığa savrulan kadın temsillerinin kurucu figürü sayılmış 'çatıdaki deli kadın'ı 'Mad Woman in the Attic' (Gilbert ve Gubar) metni ile birlikte tartışıyoruz.

Canavarlaştırılan kadının mitik kaynaklarından bir başkasını, Lilith'i konuşuyoruz. Arzunun peşinden giden, itaat etmeyen, baştan çıkarıcı bu "ilk kadın"dan korkan Adem, onu Tanrı'ya şikayet eder. Yılanın dostu Lilith, itaat etmediği için Tanrı tarafından lanetlenir. İblislerin annesi, yeni doğan oğlan çocukların katili olmakla itham edilen Lilith'in edebiyatta ve sinemada cadı, canavar kadınlıktan başkaldıran ya da sadece var olmak isteyen kadınlara uzanan temsilini inceliyoruz.

İnsan dışılaştırılan, canavarlaştırılan kadınların erken mitik örneklerinden birini, Medusa'yı konuşuyoruz.

Erkeğin kadın bedeninden, cinselliğinden duyduğu korkunun temsili olarak Medusa'nın nasıl ikonik bir feminist figüre dönüştüğünü, dişil yazın kavramının kurucu isimlerinden Helen Cixous'nun Medusa'nın Kahkahası'na uzanan yolculuğunu ele alıyoruz.

İnsan dışına dönüşümü mitik defne figürü ile konuşmaya devam ediyor; çağdaş edebiyatın Nobel ödüllü güçlü kalemi Han Kang'ın Vejeteryan romanını tıpkı defne gibi eril şiddetin kurbanı olan baş karakterinin hikayesi üzerinden tartışıyor; kurtuluşu bitkilerin, ağaçların varlığına dönüşmekte bulmanın anlamını irdeliyoruz.